Odbudowa kolegiaty - cz.1
(Część pierwsza - przeciwdziałania Służby Bezpieczeństwa oraz PPRN lata 1958-1960)
Ruiny poewangielickiego kościoła nie budziły emocji do czasu rozpoczęcia odbudowy.
Rozwinięcie działalności organizacyjno-agitacyjnej na rzecz odbudowy spalonego kościoła w Strzelcach Krajeńskich wywołało niepokój wśród władz. W czasie zbiórki zebrano ponad 314 tysięcy złotych. Organa SB przeprowadziły rewizję na plebani w czasie której zarekwirowano wszystkie dokumenty dotyczące nielegalnej zbiórki pieniędzy. Zakwestionowano również nielegalnie powielane dokumenty. Za powielenie przeprowadzono dochodzenie i skierowano sprawę do Sądu. Natomiast za prowadzenie nielegalnej zbiórki pieniędzy sporządzono wniosek do Kolegium Karno-Administracyjnego przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Strzelcach Krajeńskich.
Konserwator Wojewódzki zabytków w 1958 r. uznał stare mury okalające Strzelce Kraj oraz spalony kościół zabytkiem. Nad murami opiekę przejął wydział kultury Powiatowej Rady Narodowej. Natomiast nad wypalonym kościołem pieczę przejął ks. BRODZIK. Konserwator przekazał na kościół oraz mury również pewną kwotę dofinansowania. Ksiądz Brodzik zakupił w 1959r za 90 tys. dachówkę ceramiczną przysłaną z Cegielni w Gozdnicy. Ze zbiórki pieniężnej zebrano 310 tys. złotych. Cała kwotę również przeznaczono na zakup materiałów budowlanych, które gromadzono w okolicach kościoła.
„W konsekwencji w miesiącu lipcu 1959 r. doszło do rozpatrywania sprawy nielegalnej zbiórki (314 tys. zł.) przez kolegium karno-administracyjne i w chwili kiedy miała zapaść decyzja – przewidywali go ukarać grzywną i orzec przepadek zebranej gotówki – zadzwonił kierownik Wydziału Spraw Wewnętrznych Wojewódzkiej Rady Narodowej do Przewodniczącego PPRN. aby sprawę wstrzymać na ustną interwencję rozprawę wstrzymano. Następna rozprawa odbyła się we wrześniu 1959r. gdzie pod dyktatem kierownika wydziału Spraw Wewnętrznych WRN kolegium powiatowe P.P.R.N wymierzyło karę 1000 złotych do zapłacenia ks. BRODZIKOWI, który z uśmiechem na ustach, gdy powiedzieli , że może odwołać się powiedział odwoływać się nie będę i z miejsca wpłacił wymierzoną karę. Rozprawa za nielegalne powielanie skierowana do sądu jeszcze nie odbyła się.”
fot. K. Ludwikowski
Jak wynika z zacytowanego fragmentu sprawozdania ruiny spalonego kościoła miały pozostać w tym stanie bez odbudowy. Potężne zaangażowanie mieszkańców miasta zaniepokoiło władze, więc wkroczyła lokalna trójka w skład której wchodzili Sekretarz Powiatowy PZPR przewodniczący PPRN oraz szef Powiatowy do Spraw Służby Bezpieczeństwa, której zadaniem było jak dokonać zatrzymania odbudowy. Ponieważ proboszcz zorientował się, że prace w Strzelcach nie zostaną podjęte, rozpoczął przekazywać materiały zgromadzone przy kościele w Strzelcach na odbudowę kościołów w Gilowie oraz Bronowicach. W Gilowie organizatorów odbudowy oraz pracujących przy świątyni skierowano do Kolegium orzekającego. Pieniądze oczywiście zebrane przez parafian skonfiskowano. W połowie marca 1960r. rozpoczęto odbudowę kościoła w Bronowicach lecz na zbiórkę pieniędzy w tej miejscowości nie natrafiono.
Przewodniczący PPRN (brał również udział w spotkaniu szef SB) wezwał ks. Brodzika na spotkanie. Proboszcz podczas rozmowy przedstawił pismo z 1945 r. W piśmie podpisanym przez Pełnomocnika Rządu zawarto stwierdzenie o przekazaniu kościołów na terenie parafii Strzelce do dyspozycji duszpasterza księdza proboszcza w naszym mieście. Kiedy powiedziano proboszczowi, że pismo nie jest poparte żadnymi przepisami państwowymi i nie upoważnia go do samodzielnego działania. Stwierdził, że kierownik wydziału spraw wyznań tow. Jabłonowski na spotkaniu w Zielonej Górze w październiku 1959 r. nie zakwestionował tego pisma. Na zakończenie rozmowy Przewodniczący PPRN polecił przerwać odbudowę kościoła w Bronowicach.
W kwietniu 1960 r. trójka powiatowa nie mająca argumentów spotkała się z trójką wojewódzką by znaleźć sposób na zaprzestanie odbudowy kościołów przez ks. Brodzika. W spotkaniu brali udział przedstawiciele z Zielonej Góry. W czasie spotkania kontrowersyjne było ustalenie czy kościół w Strzelcach Krajeńskich uznany jest przez Konserwatora Zabytków do odbudowy, czy tylko do zabezpieczenia murów przed niszczeniem (jako budowli zabytkowej). Ponieważ rozpoczęto używanie materiałów zgromadzonych do odbudowy innych kościołów powzięto plan działania polegający na:
1) unieważnieniu przez Wojewódzką Radę Narodową pisma, że wszystkie kościoły należą do dyspozycji księdza proboszcza z 1945 r.
2) WRN odbierze księdzu pieczę i pełnomocnictwo nad kościołem – zabytkiem, które nadane było przez Konserwatora Wojewódzkiego w 1958 r. i przekaże go pod opiekę Wydziałowi Kultury PPRN w Strzelcach Krajeńskich.
3) WRN określi czy ten kościół przeznaczony jest do odbudowy, czy jako zabytek do zabezpieczenia, czy jest to w ogóle zabytek (za tym wyjściem była strzelecka Trójka).
4) Prezydium Powiatowej Rady Narodowej po wykonaniu działań WRN przystąpiłaby do przejęcia tego kościoła wraz z nagromadzonymi materiałami.
Planowano też komisję inwentaryzacyjną, która po ujawnieniu braków (materiał przekazano na inne obiekty sakralne) dałaby podstawę do wszczęcia dochodzenia karnego przeciwko ks. Brodzikowi.
W meldunku do komendanta SB w Zielonej Górze skarży się porucznik Montrymowicz na osamotnienie w walce z proboszczem. WRN, które po wykonaniu tylko pierwszego punktu stanęło w miejscu tłumacząc się utratą zaufania w przypadku podjęcia pozostałych decyzji.
Prosił również przełożonego o interwencję w sprawie powielania materiałów informujących o odbudowie. W rozmowie z Prezesem Sądu Powiatowego w Drezdenku (Gonera) dowiedział się, że sprawa znajduje się w Sądzie Wojewódzkim w Zielonej Górze. Jeżeli nie byłaby rozpatrzona w sądzie, to można ją wykorzystać w Kolegium Orzekającym na miejscu.
Następnie starcia o kościół przeszły do kolejnych faz.
W miejsce Ks. Brodzika pojawi się Ks. Stępień, a w miejsce oficera Montrymowicza oficer Nowak, ale to trochę później opiszę.
Chciałbym zaprezentować osoby, które znajdowały się w „Wykazie organizacji katolickich i osób powiązanych z klerem w powiecie Strzelce Krajeńskie.”
Stworzono ten wykaz w 1965 roku przez Służbę Bezpieczeństwa, więc wielu odnajdzie swoich znajomych. W wykazie były podane drobiazgowe dane z miejscem urodzenia oraz zatrudnienia.
Rady komitety parafialne, jak i kółka różańcowe oraz chóry kościelne podlegały również rozpracowywaniu.
Tym razem zaprezentuję tylko komitety parafialne oraz osoby powiązane z klerem.
Parafia Strzelce Krajeńskie
Rada – komitet parafialny.
1. Korzeniowski Stanisław, Strzelce ul. Bieruta 1
2. Malinowski Jan (brak adresu zatr. Drzymałowo)
3. Konieczny Marceli ul. Mickiewicza 28
4. Kosiński Antoni ul. Kwiatowa 1
5. Mackiewicz Jan Brzoza
6. Wardęga Władysław Wilisławice (Wielisławice)
7. Kasperski Kazimierz Wilisławice (Wielisławice)
8. Borysowski Konstanty Bronowice
Osoby powiązane z klerem
1. Błaszkiewicz Mieczysław ul. Ogrodowa
2. Kupczyński Stanisław ul. Bieruta
3. Wieczur Anna Strzelce ul. Al. Piastów
4. Wierzbicki Bolesław ul. Podwale
5. Wieczur Kazimierz ul. Al. Piastów
6. Bujwidz Stanisław ul. Żymierskiego
7. Kowalicki Edward ul. Dworcowa
8. Wróbel Stefan ul. Saperów
9. Fabiański Paweł ul. Saperów
10.Skokowski Leon ul .Lipowa
11. Kruczek Witold ul. Cegielna
12. Kaluga Teodor Brzoza
13. Wożny Franciszek ul. Cegielna
14. Czyżewski Florian ul. Mickiewicza
15. Waligórska Kazimiera ul. Mickiewicza
16. Matyśnik Lidia ul. Ludowa
16. Matyśnik Marian ul. Ludowa
17. Zapart Krystyna ul. Dzierżyńskiego
18. Nowik żona Ryszarda pracownica szkoły ul. Al. Wolności ?
19. Domaradzki Karol Bronowice
20. Domaradzki Marcin Bronowice
21. Młynarek Szymon Brzoza
22. Sitarz Henryk Ogardy
23. Sitarz Józef Ogardy
24. Wieczorek Mieczysław Ogardy
25. Kozar Józef Ogardy
26. Bryk Tadeusz Ogardy
27. Bryk Józef Ogardy
28. Mazurkiewicz Roman Ogardy (skazany przez kolegium bardzo wysoką grzywną za zamknięcie sklepu w czasie peregrynacji Obrazu Marki Boskiej)
28. Wirszko Antoni Ogardy
29. Dworko Stefan Ogardy
30. Szeremet Ogardy
31. Stolarek Andrzej Pielice
Parafia Bobrówko
1. Saugut Stanisław Bobrówko
2. Gągało Adam Sokólsko
3. Gągało Jan Sokólsko
4. Saugut Wacław Sokólsko
5. Kopij Dominik Lubicz
6. Żołędziewski Felicjan Lubicz
7. Danieleicz Jan Lubicz
8. Pawłowska Maria Lubicz
9. Naumowicz Piotr Lubicz
10. Cys Maria ? ekspedientka Bobrówko
11. Sypniewski Józef Gilów
12. Łojewski Bolesław Gilów
13. Włodarczyk Joanna Gilów
14. Zacharewski Marian Tuczno
15. Żołędziewska Wanda Lubicz
16. Libra Józef Żabicko
17. Żytko Marta Danków
Parafia Drezdenko
1.Nowak Stefan ul. Wiejska
2. Łoziński Bronisław ul. Krakowska
3. Lewandowski Edmund ul. Wiejska
4. Libera Stefan ul. Kościuszki
5. Halla Wiktor ul. Armii Czerwonej
6. Lewandowska Janina ul. Wiejska
7. Walczak Stanisław ul. Wiejska
8. Libińska Michalina ul. Armii Czerwonej
9. Niewiarowicz Felicjan ul. Armii Czerwonej
10. Kondziołka Zofia ul. Plac Kościelny
11.Szaj Wojciech Armii Czerwonej
17. Walczak Maria ul. Wiejska
18. Kowalczyk Mieczysław ul. Krakowska
19. Połoński Jan Nowe Drezdenko
20. Szczepanowicz Jan Radowo
21. Krupska Franciszka Nowe Drezdenko
22. Leks Piotr Niegosław
23. Czarnkowski Edward Niegosław
24. Gamra Niegosław
25. Maziej Lubiatów
26. Dobrzyński Marcin Lubiatów
27. Dyk Grzegorz Drezdenko
28. Prorok Tadeusz
29. Więcławski Antoni.
30. Pakuliniewicz Adela
31. Liburski Wacław podano miejsca zatrudnienia bez adresu w Drezdenku.
32. Fiedor Alojza Nowe Drezdenko
33. Kaczmarek Zofia Nowe Drezdenko
34. Bartkowiak Karol Kosin.
Parafia Trzebicz
1. Walukiewicz Stanisław zam. Gościm
2. Falów Elżbieta zam. Gościm
3.Mikołajewski Antoni zam. Gościm
4. Potrawiak Stanisław.
5 Potrawiak Helena Gościm
6.Świątkowski Czesław
7. Szydełko Jan Gościm.
8. Szydełko Franciszek Bagniewo
9. Mazurek Józef Bagniewo
10. Wcisło Feliks Bagniewo.
11. Sydor Jan Zielątkowo.
12. Marciniak Aleksander Trzebicz Młyn.
13. Świerczyński Władysław Trzebicz.
14. Kurzawa Stanisław Trzebicz.
15. Piskuła Stanisław Przynotecko.
16 . Mickiewicz Bolesław j/w
17. Strużek Jan j/w.
18. Pienio Michał Bagniewo.
19. Szydełko Stanisław Goszczanowiec.
20. Pienio Kazimierz j/w
21. Piech Wawrzyniec j/w.
22. Kubiak Władysław j/w
23. Depa Władysław j/w.
24. Sobczak Józef
25. Kikut Władysław.
26. Ogiński Kazimierz Goszczanówek.
27. Bujalski Stanisław j/w
28. Bojba Stanisław j/w
29. Bohońko Antoni
30. Leśniewski Piotr Gościm
31. Szmyt Stanisław j/w
32. Muzyka Michał Bagniewo
33. Pienio Ludwik j/w 34. Brzozowska Maria Gościm
35. Dyda Andrzej j/w
36. Pieluszczak Jan j/w
37. Paprota Andrzej jj/w
38. Brzozowski Jan j/w
39. Suchodolska Jadwiga j/w
Parafia Stare Kurowo
1.Chęciński Aleksander zam. Stare Kurowo
2. Krygiel Józef j/w 3. Michułko Ludwik j/w
4.Chęciński Franciszek j/w
5. Bigos Władysław j/w
6. Szołomicka Helena j/w
7.Przybysz Janina j/w
8. Książek Edwarda j/w
9. Moskwian Władysława j/w
10.Stramus Zofia j/w
11. Nowakowski Józef j/w
12.Świrzek Tadeusz Zwierzyń
13. Rogut Bronisław j/w
14. Kamiński Jan zam. Zagaje
15. Strzelczyk Stanisław j/w
16. Cybulski Władysław zam. Zwierzyń
17. Zdzienicki Henryk j/w
18. Huk Michał zam. Górki Noteckie
19. Jerzyk Franciszek Pławin.
20. Szulga Jan Górecko 21. Konopko Józef j/w
22. Szulga Franciszek j/w
23. Frankowski Wincenty Górecko
24. Tynków Wiktor zam. Stare Kurowo
25. Dutkiewicz marian j/w
26. Aniszczyk Edward j/w
27. Misjan Piotr j/w
28. Przybysz Genowefa j/w
29. Piotrowski Bronisław
30. Łuków Władysław j/w
31. Aniszczyk Stanisława j/w
32. Bogdanowicz Stanisław
33. Burzyński Stanisław j/w
34. Wilk Franciszka zam. Zwierzyń
35. Czaja Anna j/w 36. Plech Władysław j/w
37. Mitrud Stanisław j/w
38. Szczepaniak Jan j/w
39. Kropidłowski Józef j/w
40. Bródka Andrzej Brzoza
41. Żak Jan Pławin
42. Kudłacik Julian j/w
43. Gawrych Jan j/w
44. Gorzendowski Józef
45. Jankowiak Florian j/w
46. Baraszkiewicz Jan j/w
47. Komo-Libio Stanisław Łęgowo
48. Przyworski Edward j/w
49. Hermer Władysław Górki Noteckie
50. Piskozub Helena j/w
51. Kowalicki Antoni j/w 52. Kowalski Jan j/w 52. Nowaczyk Jan j/w
53. Franiak Władysław zam. Górecko
54. Pięta Stanisław j/w
55. Szulga Maria j/w
56. Kuczyńsk Kazimierz j/w
57. Zabłowska Helena Stare Kurowo
58 Koncewicz Zygmunt j/w
59. Koncewicz Helena j/w
Parafia Dobiegniew
1. Czerniak Franciszek zam. Dobiegniew
2. Grabarz Franciszek j/w
3. Cedro Jan j/w
4. Pajdowski Alfons j/w
5. Zasik Jan j/w
6. Syga Franciszek j/w
7. Żejmo Edmund j/w
8.Osoliński Józef Słonów
9. Szydełko Marian Ostrowiec
10. Prekwas Jan Ługi
11. Kuśmierz Jan Dobiegniew
12. Guszpit Mikołaj j/w
13. Urbanowicz Zenon j/w
14. Kudła Piotr j/w
15. Kwiatkowska Jadwiga
16. Królikowski Józef Słonów
17. Niziniak Franciszek j/w
18.Chlebicki Edward j/w
19. Wawrzyniak Wojciech j/w
20. Fatora Stanisław j/w
21. Kaczmarek Franciszek j/w
22. Czupryniak Józef zam.Sławica
23. Wiśniewska Stanisława Dębogóra
24. Orzeł Helena zam.Mierzęcin
25. Gorynia Edmund j/w
26. Zając Maria j/w
27. Zadworna Janina j/w
28. Zadworny Franciszek j/w
Nazwiska mogą być zniekształcone, więc proszę o wyrozumiałość.
W archiwach IPN są opisy działań represyjnych nie tylko wobec kościoła rzymsko-katolickiego, lecz również wobec innych wyznań.
Na podstawie danych w zasobach archiwów IPN, opracował Ryszard Drewniak.
