Dotychczas w oficjalnej bibliografii wiadomo tylko o jednej istniejącej organizacji, tj. „Harcerstwo Polskie” na terenie Drezdenka.
Czas więc zaprezentować niedawno odszukane organizacje działające na terenie naszego powiatu.
Kiedy rozpoczynałem tą żmudną, pracę badawczą, nie liczyłem na pozytywny rezultat. Wszem i wobec nawet od historyków słyszałem, że „tu nic się nie działo”. Poniższe akta znajdują się w archiwach IPN, w Archiwach Wojskowych oraz Sądów Rejonowych w Poznaniu oraz Zielonej Górze. To jednak nie jest całość, gdyż poszukiwania są bardzo czasochłonne, więc proszę o cierpliwość.
„WiN”, czyli Wolność i Niepodległość
Organizacja utworzona przez Karweckiego Franciszka pseudonim „Łysy”. Z zawodu księgowy, w styczniu 1946 r. sekretarz Gminy Niegosław. Pracował przed wojna w zarządach miejskich Poznania, Wrocławia, Bydgoszczy jako sekretarz lub asystent. Aresztowany 25.05.1948 roku w Bydgoszczy. Aresztowanie doprowadziło do rozpracowania organizacji.
W wyniku likwidacji zostały zatrzymani następujący członkowie. Karwecki aresztowany w Bydgoszczy, pozostali na terenie powiatu Strzelce Krajeńskie.
1. Szaj Wojciech
2. Trusz Szymon
3. Galiński Marian
4. Karwecka Barbara
5. Polski Wawrzyniec
6. Polski Wojciech
7. Piechocki Leon
8. Urbaniak Julian
9. Krawczyk Józef
10. Pośpieszny Wojciech
11.Gras Stanisław
12.Karwecka Eugenia
13.Gutkowski Czesław
14.Krawczyk Józef
15.Michalak Roman
16. Trusz Szymon.
W procesie uniewiniono Karwecką Barbarę oraz Trusz Szymona pozostałych skazano wyrokami od 2lat do 15 więzienia.
Organizacja „ARMIA KRAJOWA”
Działała w okresie czerwiec 1945 r do sierpnia 1945 na terenie powiatów Szamotuły, Strzelce Krajeńskie. Grupę stworzył dezerter z MO komendant Komendy Powiatowej w Pszczynie Albin Bilon.
Organizacja bazowała na dezerterach Wojska Polskiego oraz współpracujących funkcjonariuszach MO. Posiadali kontakty w Komendzie Głównej MO w Warszawie, jak również wśród żołnierzy KBW (Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego była to organizacja nosząca wojskowe mundury lecz podporządkowana Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego czyli władzy cywilnej . Rozwiązana w 1956r), z którymi planowano rozbicie więzienia we Wronkach.
1.Albin Bilon pseudonim „Wydra” alias Jędrzejewski Stanisław por. KPMO Szamotuły. Były członek Batalionów Chłopskich.
2.Kaczmarek Zygmunt
3.U.Piekarek
4.E.Chała
5.W.Porajski
6.J.Bartecki
7.K.Kaczmarek
8.I.Kaczorek
9.J.Marek
Organizacja „CZARNY RÓG”
1.Kowalik Aleksander 15 lat więzienia
2. Lisiecki Stanisław 12 lat więzienia
3.Sosnowski Jan 5 lat więzienia
4.Kubis Bernard 6 lat więzienia
5.Przybyła Marian 7 lat więzienia
6.Kowalik Roman 7 lat więzienia
7.Kazikowski Franciszek 10 lat więzienia
Zlikwidowana na terenie powiatu w 1953 r. Organizację stworzyli zbiegli z więzienia A. Kowalik oraz S. Lisiecki. Posiadali na uzbrojenie karabiny oraz pistolety odzyskano tylko jeden pistolet.
Organizacja „WICHER”
Organizacja młodzieżowa działała na terenie miejscowości Ogardy.
Członkami organizacji były następujące osoby:
1.Rybiałek Eugeniusz
2.Siciński Józef 7 lat więzienia
3.Marynowski Edward skazany na zakład poprawczy.
4.Bryk Adam
5.Szeremet Adam
6.Kwaśniewski Kazimierz
7.Wagner Marian
8.Dolata Henryk
9. Pękal Kazimierz
10. Polechoński Edward 6 lat więzienia
10.Kwaśniewski Kazimierz
11.Polechoński Edward
Organizacja posiadała na swoim stanie 6 jednostek broni palnej. Cztery pistolety i dwa karabiny typu Mauser. Organizacja działała w latach 1951-1953.
Organizacja „HARCERSTWO POLSKIE” działała w Drezdenku od listopada 1950 r do października 1951 r.
Celem była działalność antypaństwowa sporządzanie i rozpowszechnianie ulotek o wrogiej treści oraz zdobywanie broni.
1.Rusinek Bogdan kierownik szkoły podstawowej.
2.Kubiak Zygmunt
3.Czyżewski Władysław
4.Skrzypniak Ryszard
5.Prorok Władysław
Uczniowie szkoły średniej w Drezdenku. Otrzymali wyroki od 2-10 lat więzienia.
Posiadali pistolet maszynowy „Baretta”
Organizacja młodzieżowa bez nazwy.
Założona w styczniu 1952 r. w Strzelcach Krajeńskich. Produkowała oraz kolportowała ulotki antyradzieckie oraz zdobyła broń.
Organizatorzy
1.Dominko Henryk
2.Powierza Witold
Jerzy Urbański oraz Józef Rucki współpracowali w tworzeniu organizacji. Organizacja została zdekonspirowana 24 marca 1952 r.
Organizacja „BIAŁE SOKOŁY”
Działała w okresie 1949-1951.
1. Zdzich Kazimierz kara śmierci zamieniona na dożywocie zmarł w więzieniu w Barczewie w 1952r.
2.Jesse Adam kara śmierci zamieniona na dożywocie
3.Popławski Eugeniusz
4.Popławska Teresa
5.Lewandowski Jan
6.Girsz Halina
Cel rozbrajanie funkcjonariuszy UB oraz MO zdobywanie środków finansowych na działalność.
Teren działalności powiat Strzelce oraz powiat Piła.
Posiadali broń palną UB odzyskało tylko jeden karabin.
Organizacja „HUMANITARNA TRÓJKA”
Działała w latach od lipca 1957 do marca 1958 w Drezdenku.
1.Janczewski Ryszard
2.Krużel Edwarda
3.Bogdanow Stanisław
Brak określonego zabarwienia organizacji. Aresztowani (18-latkowie) po rozmowach zwolnieni do domów.
Organizacja „Żołędziewski”
Działała na terenie Starego oraz Nowego Kurowa od sierpnia 1958 do 14 kwietnia 1960 r.
1.Żołędziewski Marcin
2. Brzozowski Henryk
3. Pronko Konstanty
4.Stechnij Stanisław
Celem było zdobycie broni oraz walka z ustrojem. Skazany został najstarszy organizator grupy.
Organizacja „NIEWIDZIALNA RĘKA”
Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej w Drezdenku. Akcje ulotkowe 1962-1964.
1.Miętkiewicz Wojciech
2.Suszek Ryszard
3.Maćkowski Jan
4.Janecki Janusz
9 kwietnia 1963r rozkolportowali w Drezdenku 100 ulotek wyprodukowanych na ręcznej drukarce żądając obniżki cen, inaczej wystąpią zbrojnie. W 1964 również kolportowali ulotki będąc w szkołach średnich. Organizację wykryto w październiku 1964r. Mimo młodego wieku sprawców skierowano sprawę do sądu. Władze wojewódzkie SB czuły się skompromitowane tak długim okresem rozpracowania grupy młodzieży.
Organizacja „ MARIA BOGURODZICA”
Pełna nazwa „ Organizacja Armii Podziemnej – MARIA BOGURODZICA” istniała w latach 1962-1963.
W skład organizacji wchodzili uczniowie klasy 7 szkoły podstawowej w Dobiegniewie.
1.Pawlak Jan
2.Świder Jan
3.Siechankiewicz Edward
4.Rybka Tadeusz
5.Szostkiewicz Edward
Produkowano ulotki antykomunistyczne oraz planowano stworzenie grupy zbrojnej.
Poniżej podaję krótkie informacje o sprawach które wymagają dalszych poszukiwań.
Matuszewski urzędnik starostwa w Strzelcach skazany za zorganizowanie ZHP w Starym Kurowie, Orysiak dezerter z KPMO w Strzelcach stworzył grupę siedmio osobową (pięciu mężczyżn dwie kobiety) która działała na pograniczu powiatu Strzelec i Barlinka. Warganowski organizator grupy zbrojnej w Mierzęcinie aresztowany przez PUBP w Strzelcach zaginął. Śledztwo prowadzone w latach 90-tych nie doprowadziło do rozwiązania tajemnicy zniknięcia z więzienia. W roku 1946 na terenie powiatu przebywało ugrupowanie „Turka”. Ilość członków organizacji szacowano na ponad 40 osób. W Strzelcach Krajeńskich w procesie pokazowym Wojskowego Sądu Rejonowego z Poznania skazano członka PSL Rembasa Konstantego na karę śmierci. W Drezdenku w podobnym procesie Bujaka i innych skazano dwie osoby na karę śmierci. Osoby skazane broniły przed żołnierzami radzieckimi swoje mienie. Według analiz Urzędu Bezpieczeństwa organizacje młodzieżowe powstawały na wskutek filmów, książek oraz wpływu „Radia Wolna Europa” jak i wychowania. Bardzo rzadko po roku 1956 skazywano młodzież poniżej wieku 17 lat. Przed rokiem 1956, jak w przypadku młodzieży z Ogardów, kilka osób otrzymało wyroki więzienia. Dorośli byli karani najsurowszymi wyrokami do kary śmierci włącznie również funkcjonariusze MO którzy tworzyli nieformalne związki w celu ukrycia działalności nie pomyśli władz.
Oficerem śledczym w P.U.B.P w Strzelcach Krajeńskich w roku 1947 był Marian Rutkowski, z AK którego zadaniem było infiltracja urzędu od wewnątrz. Zdemaskowany został skazany na karę więzienia.
--
Opracował Ryszard Drewniak, na podstawie materiałów archiwalnych.
